لودویک وان بتهوون (۱۷۷۰ ��� ۱۸۲۷) آهنگساز بزرگ آلمانی علاقه ویژه ای به بریتانیا داشت و به ویژه در سالهای پایانی زندگی کوشید رابطه نزدیکتری با این کشور برقرار کند. این موضوع، محور اصلی نمایشگاهی است که در خانه زادگاه بتهوون در شهر بن برگزار شده است.
موسیقی بتهوون و آوازه او در اولین سالهای قرن نوزدهم به بریتانیا رسید و او به زودی در جزیره سلطنتی به شهرت و محبوبیت کم مانندی دست یافت.
بنا به اسنادی که از منابع و آرشیوهای گوناگون در آلمان و اتریش و بریتانیا فراهم آمده و در نمایشگاه عرضه شده، ناشران بریتانیایی از سال ۱۸۰۳ به بتهوون توجه پیدا کرده و در نشر تصنیف های او کوشیده اند. گفته می شود که در زمان زندگی بتهوون بیش از ۵۰۰ بار آثار او در بریتانیا به چاپ رسیده است.
در سال ۱۸۱۳ در لندن انجمنی به نام "جامعه فیلارمونیک" تأسیس شد که هدف اصلی خود را معرفی و ترویج موسیقی کلاسیک اروپا به ویژه آثار بتهوون می دانست.
با تلاش های این انجمن بود که بتهوون به "محبوب‌ترین آهنگساز در بریتانیا" بدل شد. انجمن دو بار از بتهوون دعوت کرد که به لندن برود. آهنگساز بزرگ هیچگاه موفق نشد به این دعوت پاسخ بگوید.
اقبال از موسیقی بتهوون در بریتانیا برای این آهنگساز، که ناکامی های شخصی و شغلی او را تلخکام کرده بود، بسیار اهمیت داشت. هم از نظر حرفه ای و هم از نظر مالی.
بتهوون در سال ۱۷۹۲ از زادگاه خود بن به وین، پایتخت آن روز موسیقی اروپا رفت و به زودی به شهرت و اعتبار فراوانی دست یافت. اما با وجود این موفقیت، عقیده داشت که قدر او به اندازه کافی در وین دانسته نمی شود و حق با او بود.
بتهوون در بیشتر مراحل زندگی از نظر مالی زیر فشار بود. مانند هر هنرمند بزرگی مایل بود از لطف و عنایت اشراف و درباریان بی نیاز باشد و تنها به دوستداران واقعی موسیقی تکیه کند. اما تحقق این آرزو در اروپای آن روز آسان نبود. او به خاطر دریافت حق تألیف آثار خود، مدام با ناشران و مجریان موسیقی کلنجار می رفت و می کوشید به استقلال مالی دست یابد.
در چنین موقعیتی اقبال ناشران و دست‌اندرکاران موسیقی کلاسیک در بریتانیا، از سویی بتهوون را به ادامه کارش دلگرم می کرد و ازسوی دیگر به او امید می داد که بتواند وضع مالی خود را بهبود بخشد.
آوای تازه در موسیقی
حوالی سال های ۱۸۱۳ و مقارن تصنیف قطعه حماسی "پیروزی ولینگتون" روزنامه های بریتانیا نوشته بودند که هنر بتهوون "آوای تازه ایست که بیش از هر موسیقی دیگری" در دل مردم بریتانیا راه باز کرده است.
معرفی بتهوون به دوستداران موسیقی در بریتانیا پیش از همه با یاری و حمایت چند تن از دوستان بتهوون شروع شد که بیشتر آنها از اروپا به جزیره مهاجرت کرده بودند. این نمایشگاه حامیان و مروجان اصلی موسیقی بتهوون را با عکس و سند و نامه معرفی می کند.
یوهان پتر سالمون، موسیقیدان آلمانی که از کودکی با بتهوون آشنا بود، پس از مهاجرت به لندن به معرفی و ترویج موسیقی او همت گماشت. سالمون او را تشویق کرد که آثار خود را برای ناشران بریتانیا بفرستد.
تلاش‌های موتسیو کلمنتی، موسیقی دان ایتالیایی مقیم لندن نیز در معرفی بتهوون به بریتانیا موثر بود. به همت او بود که برخی از آثار بتهوون اولین بار در لندن منتشر شد، مانند کوارتت برای سازهای زهی (اپوس ۷۴).
بتهوون که تنها فرانسوی می دانست و به زبان انگلیسی آشنا نبود، به کمک دوستان آلمانی خود در بریتانیا مانند یوهان باپتیست فون هرینگ و فردیناند ریز می کوشید آثار خود را به ناشران بریتانیایی عرضه کند.
هدف او در درجه اول کسب درآمد بود و این تقاضای ساده کمتر برآورده می شد. ناشران و مجریان آثار یا چیزی نمی پرداختند و یا به او بسیار کمتر از آنچه او انتظار داشت پول می دادند.
در نامه مؤرخ ۲۸ فوریه ۱۸۱۶ از دوست خود فردیناند ریز که در لندن می زیست، خواهش می کند که از ناشر بهای استنساخ (تکثیر آثار) و مخارج پست آنها را نیز مطالبه کند و می افزاید: "این پول برای یک آقای انگلیسی مبلغ ناچیزی است، اما برای یک آهنگساز فقیر اتریشی ثروت زیادی محسوب می شود!"
جورج اسمارت موسیقی دان انگلیسی و جورج تامسون ناشر مقیم شهر ادینبورگ نیز در معرفی موسیقی بتهوون به بریتانیا نقش مهمی داشتند. جورج اسمارت نخستین رهبر ارکستری بود که به ارزش بالای آثار بتهوون پی برد و به اجرای آثار او دست زد.
جورج تامسون که به گردآوری ترانه های قومی علاقه مند بود، از بتهوون درخواست کرد که رشته ای از آهنگ های قومی مربوط به ایرلند و اسکاتلند و ویلز را نت‌نویسی کند؛ این آثار در سال ۱۸۲۲ در پنج مجلد منتشر شد و از نظر مالی گشایشی در کار بتهوون بود، هرچند نه تا آن حد که آهنگساز امید بسته بود.
طرح‌های نافرجام
بتهوون به اهداف جنبش روشنگری و مبارزه با استبداد و تاریک اندیشی معتقد بود. او از انقلاب کبیر فرانسه و منشور حقوق بشر برآمده از آن هواداری می کرد.
او که زمانی از روی ساده دلی ناپلئون بوناپارت را مدافع آرمان‌های انسانی انقلاب دانسته بود، سمفونی سوم خود (اپوس ۵۵، معروف به اروئیکا) را به فرمانده مقتدر فرانسه تقدیم کرد. اما ناپلئون در سال ۱۸۰۴ تاج سلطنت بر سر گذاشت و نشان داد که برای آرمان‌های انقلاب 'پشیزی' ارزش قائل نیست.
بتهوون با دریافت خبر تاجگذاری ناپلئون، فریاد خشم برداشت که: "این مرد آدمی حقیر و فرومایه بیش نیست." او برگ تقدیم نامه سمفونی را از هم درید و بر نسخه تازه نوشت: "تقدیم به خاطره یک مرد بزرگ.
بتهوون که از آن پس ناپلئون را "دشمن انقلاب" شناخته بود، اقدامات و فتوحات او را در اروپا با نگرانی دنبال می کرد، تا سرانجام ستاره بخت "امپراتور" افول کرد و او زیر شکست‌های متوالی کمر خم کرد.
پیروزی فیلدمارشال آرتور ولسلی، دوک ولینگتون در ۲۱ ژوئن ۱۸۱۳ در نبرد ویتوریا در شمال اسپانیا ضربه شدیدی بر ارتش ناپلئون وارد کرد. خبر این پیروزی در ۲۷ ژوئیه به وین رسید و شادی عموم را برانگیخت.
بتهوون از شکست امپراتور سلطه‌جوی فرانسه در اثری به نام "پیروزی ولینگتون" استقبال کرد. بتهوون این اثر را که به "سمفونی جنگی" هم معروف است، به پیشنهاد دوست موسیقی‌شناس خود یوهان ملتسل تصنیف کرد.
بتهوون در این اثر حماسی، در رنگ‌آمیزی صحنه های رزمی از سازهای قوی و پرطنین مانند طبل و ترومپت استفاده کرده و برای تجسم درگیری ارتش‌های فرانسه و بریتانیا، به مارش های ملی دو کشور ارجاع داده است.
"پیروزی ولینگتون" نخستین بار در هشتم دسامبر ۱۸۱۳ به همراه سمفونی هفتم بتهوون در وین اجرا شد.
تنها چند ماه بعد جورج اسمارت قطعه "پیروزی ولینگتون" را با موفقیت فراوان در لندن اجرا کرد، و دربار بریتانیا که اثر را قدردانی از اقدامات خود دانسته بود، نسبت به آن اقبال فراوانی نشان داد.
اما بتهوون از موفقیت اثر بهره زیادی نبرد. او از ولیعهد انگلستان، که پادشاه بعدی جورج چهارم بود و اثر به او تقدیم شده بود، پول بیشتری انتظار داشت که به دست او نرسید.
سمفونی کورال
اثر مهم دیگری که به نحوی با بریتانیا مربوط می شود، آخرین سمفونی بتهوون است که بی‌تردید معروف ترین کار اوست.
بتهوون که از همکاری با ناشران انگلیسی و استقبال گسترده مردم بریتانیا از آثارش، به شوق آمده بود، مایل بود که سمفونی نهم ابتدا در لندن اجرا شود و حتی خود برای نظارت بر ارکستر به لندن برود.
بتهوون به دلایل گوناگون نتوانست به لندن سفر کند. از جمله آنکه مبلغی که "جمعیت فیلارمونیک" برای هزینه سفر او در نظر گرفته بود، رضایت او را جلب نکرد. اما گفته شده است که مشکل مالی بهانه ای بیش نبوده و بتهوون به دلیل بیماری در سالهای پایانی زندگی به ندرت از وین بیرون می رفت.
یوهان باپتیست فون هرینگ، دوست بتهوون در نامه ای به ناشران انگلیسی آثار آهنگساز می نویسد: "او مدام از سفر به انگلستان حرف می زند، اما متأسفانه ناشنوایی او به حدی شدت یافته که او قادر به انجام این مسافرت نیست."
سمفونی نهم سرانجام در هفتم مه ۱۸۲۴ در وین اجرا شد. معروف است که آهنگساز که در سالن حضور داشت، از شاهکاری که خلق کرده بود، کمترین صدایی به گوشش نرسید. این اثر بزرگ اولین بار در ۲۱ مارس ۱۸۲۵ در لندن اجرا شد.
نمایشگاه "بتهوون و انگلستان" تا ۱۸ ماه نوامبر در خانه زادگاه آهنگساز در شهر بن ادامه دارد
No comments:
Post a Comment