تحلیل گلهای رنگارنگ 225

تحلیل اواز:گلهای رنگارنگ ۲۲۵

                با هنر نمائی:استاد اکبر گلپایگانی 

درآمد:

حالت و سبك آوازي كه دو استاد بي مانند موسيقي فاخر و اصيل ايراني گلپا و ايرج اجرا مي كنند با تمامي اجراهاي همه ي خوانندگان طول تاريخ آواز متفاوت است. بدون كمترين تعارف، لحن، ريتم، و سازوكار آواز ايرج و گلپا بي نظير است. هيچ آوازخوان ديگري در طول يك صد و اندي ساله ي آوازخواني به سبك كنوني در ايران، قالب ها و احساسات آواز را به ديگرگوني و ملاحت اين دو استاد اجرا نكرده است. سخن را به تشريح صفات پنهان آوازهاي استاد گلپايگاني سوق مي دهم. همگان مي پذيرند كه شنوندگان علاقمند به موسيقي نجيب و فاخر ايراني به يك قطعه آواز واكنش هاي حسي نشان مي دهند؛ واكنشي كه نمايانگر حس دروني آنها و برگرفته از احساسات ذاتي و غريزي شان مي باشد. تاثير آواز گلپا در شنونده، بازتابي از سرمستي فرازميني است. اين سرمستي و شور قابل تعريف نيست زيرا برانگيختگي مفرحي در شنونده ايجاد مي كند كه در تحليل و تشريح زواياي گوشه هاي آوازي نمي گنجد. يعني نمي شود به اين لحن و سبك، نقدي نوشت! هيچ نقدي نمي تواند نت هاي تونيك يا گام هاي ماژور و مينور يا فلان خصيصه ي آوازي را در آواز گلپا (و ايرج) تحليل كند، زيرا آواز گلپا را مي توان به آواز بلبل يا قناري اي تشبيه كرد كه قابل سنجش با دامنه نت ها يا گوشه ها نيست. به بيان ساده نمي شود مثلا بر آواز گلپا ايراد گرفت كه چرا فلان گوشه را كشدار اجرا كرد يا نكرد يا فلان تحرير را ده ثانيه زودتر يا ديرتر تمام كرد! مي خواهم بگويم كه آواز گلپا بايد همينطور باشد يعني همانطور كه گلپا مي خواند! غير از آن هم نمي شود خواند و هر كس ديگري تلاش كند غير از آن بخواند، فالش رفته است! هنگامي كه گلپا با آن شور و نشاط وصف ناشدني مي خواند: " دردمندم عاشقم افسرده ام - ای به دردم آشنا دستم بگیر " شنونده حس مي كند كه اين تنها و صرفا بيان آوازي گوشه ي سلمك نيست، زيرا گوشه ي سلمك را صدها بار همه استادان ديگر هم خوانده اند، اما آيا همه ي اين بزرگان اين گوشه را به سبكي انباشته از حس و حال گلپا خوانده اند؟ مسلما پاسخ منفي است! سلمكي كه گلپا مي خواند، گوشه ي آواز نيست، تصرف روان شنونده است! حسي شگفت انگيز است كه به طرزي غير قابل وصف به تسخير روح و روان ما مي پردازد. نوع آواز گلپا به ناگزير نشانه ها و نمادهايي از شخصيت راستين يك آوازخوان كاملا حرفه اي را منعكس مي كنند. شنونده وقتي به گلپا گوش مي كند، و مثلا تحرير عراق را در بيت "با درد کشان سرکشی ای چرخ نزیبد- بر بام تو آزاده همایست دل من" مي شنود، فقط آواز نمي شنود، بلكه در ذهن و ضمير خودآگاه و ناخودآگاه خويش طرح واره اي از يك تصوير كلي شبيه آنچه كه در عالم شهود رخ مي دهد، تداعي مي كند. بسيار شنيده ايم كه فلان استاد معروف در كلاس آواز به شاگردي كه به جاي چهار مرتبه هاهاهاها در يك تحرير ماهور پنج مرتبه هاهاهاهاها خوانده باشد، توپ و تشر زده يا تاخته كه شما داريد فالش مي خوانيد؛ مسلما چنين استادي هرگز به درد سبك كار استاداني چون ايرج و گلپا نمي خورد. براي ايرج و گلپا مفهوم خوانش يك بيت شعر در گوشه اي از يك آواز، صرفا رفع مسووليت يا وظيفه نيست، بلكه مهم ترين مساله همان حسي است كه مي آفرينند. تحرير عراق در بيتي از آواز كه گلپا مي خواند و در شعر بالا برشمردم، پس از اجراي گوشه ي عراق مي آيد كه شنونده بدون اين سبك تحرير عراق، تحرير ديگري را نخواهد شناخت! حال فرقي نمي كند كه اين تحرير بيست ثانيه طول مي كشد يا بيشتر! يعني كوتاهي زمان و مدت تحرير در اينجا اهميتي ندارد، بلكه برعكس، سازگاري شنيداري، روح بخشي، و لذتي كه از شنيدن اين تحرير به شنونده دست مي دهد، در هيچ كتاب يا كلاس موسيقي اي تدريس نمي شود! اين واقعيت آواز گلپاست. دوستدار صداي گلپا (يا ايرج) هرگز تن به محدوديت هاي تحميلي، خشك و غير قابل انعطاف فلان استاد محترم نمي دهد زيرا چيزي كه او از آواز مي خواهد، به هيچ روي در آواز هيچ آوازخوان ديگري وجود ندارد و نخواهد داشت! در تحليلي كه تقديم مي گردد، استاد گلپا با مهارتي بي نظير همانند يك كلاس درس آموزش آواز گوشه هاي نغمه ي افشاري را اجرا مي نمايند. موضوع قابل توجه اجراي چند باره ي گوشه ي (عراق) با سبك هاي مختلف و متنوع در اين آواز است كه زيبايي اجرا مو بر تن شنونده راست مي كند!

 

تحليل آواز گل هاي رنگارنگ شماره 225:

(در نغمه ي افشاري)

اواز:استاد اکبر گلپایگانی

با همكاري: استاد مرتضي خان محجوبي و بانو مرضیه

غزل اواز:فخرالدین عراقی

گوينده: روشنك

 دانلود اواز:گلهای رنگارنگ 225(استاد گلپا)

 

درآمد با همنوازي پيانو

 

شعر:

در كوي خرابات كسي را كه نياز است

هشياري و مستي همه عين نماز است

(درآمد افشاري با اشاره به گوشه ي عراق)

 

شعر:

اسرار خرابات به جز مست نداند

هشيار چه داند كه در اين كوي چه راز است

(جامه دران و اشاره به گوشه ي حصار)

تحرير

 

شعر:

خواهي كه درون حرم عشق خرامي

در ميكده بنشين كه ره كعبه دراز است

(عراق)

تحرير بي نظير عراق

 

شعر:

از ميكده ها ناله دلسوز برآمد

تحرير بلبلي حزين (استاد گلپا تبحر فوق العاده اي در اين تحرير دارند)

 

شعر:

از ميكده ها ناله دلسوز برآمد

در زمزمه عشق ندانم كه چه ساز است

(بازگشت به درآمد با اشاره به گوشه ي عراق)

تحرير

انتهاي برنامه با اجراي ترانه با صداي بانو مرضيه

 

تحلیل اواز:دوست عزیز و هنرمندم فلاورز

 

منبع: وبلاگ رسمی اکبر گلپایگانی... با تشکر از مدیر بزرگوار  وبلاگ فرهاد رحیمی

ارسال: محسن سلیمانی