پروانه امیرافشاری حمیرا
یش از خوانندگی
پروانه امیرافشاری در سال ۱۳۲۳ به دنیا آمد.
وی از خانوادهٔ بانفوذ و سرشناس امیرافشاری، که اصالتی آذری دارند، است.
نام کامل وی پروانه امیرافشاری زنجانی است. پدرش از زمین‌داران بزرگ زنجان بود.
پدر حمیرا مالک ۱۵۰ شهر و روستا در منطقهٔ شمال غرب ایران بود.
از همان دوران کودکی حمیرا، خانهٔ آنها به افتخار افراد بانفوذ حکومتی، شاهد مراسم بزرگ با حضور هنرمندان نامیِ آن زمان،
مانند قمرالملوک وزیری، روح‌انگیز، بنان، ملوک ضرابی و بسیاری دیگر بود
که همین انگیزهٔ اولیهٔ دختر خانواده برای روی آوردن به آواز شد.
حمیرا، به دور از چشم پدر و با تشویق همسر روشن‌فکر و تازه از آلمان بازگشتهٔ خود،
با نام‌نویسی در آزمون صدا در شورای رادیوی آن زمان، باعث حیرت و تحسین اعضای شورا شد
و پس از آن تحت آموزش علی تجویدی و ملوک ضرابی قرار گرفت. وی دو سال بعد در ۱۸سالگی به یک خوانندهٔ تمام‌عیار تبدیل شد.
آغاز فعالیت حرفه‌ای
در همان سن آوازی را در دستگاه سه‌گاه با آهنگسازی علی تجویدی و شعری از بیژن ترقی به نام «صبرم عطا کن» را اجرا کرد
که در کتاب ترانه‌های ماندگار این اثر به ثبت رسیده است.
وی به علت مخالفت پدر با نام مستعار حمیرا فعالیت خود را آغاز کرد
اما پدرش صدای دختر خود را می‌شناسد و چون آوازه‌خوان بودن دخترش را دور از شان خانوادگی خود می‌بیند،
همه صفحات موجود در بازار تهران را خریداری کرده و در خانه خود انبار می‌کند. وهمین علت باعث کمیابی صفحات صدای حمیرا در آن زمان می‌شود.
بعد یک سال درطی یک سفر اروپایی که برای پدر حمیرا پیش می‌آید حمیرا که از حمایت مادر خود برخوردار بود
به کار خود ادامه می‌دهد (توضیح: دومین اثر مشترک حمیرا، تجویدی و ترقی ترانه‌ای به نام «سرگردان» در گوشهٔ موالیان از گوشه‌های مهجور دستگاه همایون است.«پشیمانم» بعداً ساخته شد که به‌دلیل مدولاسیون زیبایی که از همایون به سه‌گاه تغییر مقام می‌دهد و بازمی‌گردد
باعث تحول عظیمی در موسیقی سنتی ایرانی می‌شود. منبع پدر وی با آگاهی از اثر جدید دختر خود وی را از خانه طرد و از ارث محروم می‌کند. بعد از آن وی مدتی را در خانه پسرعمویش که همسر وی هما میرافشار ترانه سرای معروف بود به سر برد تا آنکه با استاد پرویز یاحقی ازدواج می‌کند.
ازدواج با پرویز یاحقی
حمیرا مدت ۸ سال همسر آهنگساز بنام ایرانی، پرویز یاحقی بود
که در این دورهٔ زناشویی، آثار ماندگاری با شعرهایی از بیژن ترقی و آهنگ‌هایی از یاحقی، مانند
«مرا نفریبی»، «هدیهٔ عشق»، «بهار نورسیده»، «مرا تنها نگذاری»، «پنجره‌ای به باغ گل»، و... اجرا کرده‌است.
وی بعد از چند سال، به‌دلیل مشکلات ویژه‌ای که برایش در زندگی پیش آمد، از پرویز یاحقی جدا شد.
حمیرا بعد از انقلاب و مهاجرت از ایران
او پس از انقلاب، چند ماه در زندان به سر برد و با پرداخت مالیاتی معادل سی‌هزار دلار، آزاد شد.
او می‌توانست همانند هایده و مهستی و بسیاری دیگر از هنرمندان، در سالهای ۵۶ تا ۵۸ از ایران خارج شود، ولی به‌دلیل عشق وافری که به ایران داشت، حاضر به رفتن نشد و به آینده امیدوار بود؛ حتی با پوشش اسلامی (چادر) در جامعه حضور پیدا می‌کرد.
همسر سوم وی، که تاجر کراوات بود، پس از انقلاب عملاً بیکار شد.
حمیرا تا اواسط سال ۶۰ خورشیدی در تهران ماند و بعد از ایجاد مزاحمت‌های فراوان در تهران به یکی از شهرهای شمالی نقل مکان کرد
ولی باز از طرف عناصر تندرو و افراطی مورد اذیت و آزار بسیاری قرار می‌گرفت.
به همین دلیل به ناچار و بدون اینکه مورد حمایت همسرش قرار گیرد، در اواخر سال ۱۳۶۰ به تنهایی و به صورت ناشناس با گریم در قالب یک پیرزن به همراه دختر دو ساله‌اش، هنگامه، از مرز افغانستان از ایران خارج شد
وبه پاکستان رفت؛ از آنجا به اسپانیا و پس از آن به کاستاریکا در امریکای مرکزی رفت.
وی در کاستاریکا دچار افسردگی شدید شد. به صورتی که مدت یک سال تحت درمان روانپزشک بود.
شوهر وی در این میان بدون توجه به همسر و فرزندش مستقیماً به امریکا مهاجرت کرد.
حمیرا با کمک همسر پسر عمویش، هما میرافشار، به ایالت کالیفرنیا مهاجرت کرد
و با حمایت احمد مسعود کار هنری خود را از سر گرفت.
در سال ۷۸ خورشیدی به تومور مغزی دچار شد که به‌صورت معجزه‌آسایی از اتاق عمل نجات یافت. وی هم‌اکنون در شهر لس آنجلس زندگی می‌کند.
صدای حمیرا
نوع صدای او سوپرانو است. او، شش دانگ کامل صدا را داراست.
تحریرهای اوازی وی کاملاً واضح و زیبا و پر قدرت ادا می‌شود.
با تکیه بر نظر اساتید فن، حمیرا توانست با ارائهٔ اثری به نام «صبرم عطا کن»، سبک تازه‌ای را در موسیقی سنتی ایران در موسیقی کلاسیکِ دههٔ ۴۰ خورشیدی پایه‌گذاری کند و طراوت و تازگی خاصی به موسیقی سنتی ایران ببخشد
سبک اواز
ترانه‌های حمیرا تا سال ۱۳۵۷ بیشتر در مایه موسیقی دستگاهی و موسیقی سنتی بود
بعد از انقلاب ایران وی در کنار خواندن اوازهای اصیل ایرانی به موسیقی تلفیقی(پاپ سنتی) هم روی اورد.
در سبک خواندن حمیرا ویژگیهای مکتب آوازی اصفهان بیشتر از مکتب آوازی تهران غلبه دارد.
مهم‌تر از آن، حمیرا توانست در طول چهل سال فعالیت هنری، همیشه در اوج بماند و جزء چند ستارهٔ مطرح موسیقی ایران باشد.
آهنگسازان آثار
بعضی از آهنگسازان نامی که با وی همکاری کرده‌اند
عبارتند از: علی تجویدی، پرویز یاحقی، اسدالله ملک، کامل علی‌پور، محمد حیدری، محمد جلیل عندلیبی، حسن شماعی‌زاده، بابک رادمنش، کاظم رزازان، صادق نوجوکی، فضل‌الله توکل، و انوشیروان روحا نی ترانه‌سرایان و شاعران آثارش
حافظ، مولوی، بابا طاهر، رهی معیری، بیژن ترقی، هما میرافشار، لیلا کسری (هدیه)، جلیلی بیدار، عماد خراسانی، کمال خجندی، احمد گلچین معانی، و معینی کرمانشاهی.
فهرست ترانه‌های کلاسیک
صبرم عطا کن گام سه‌گاه علی تجویدی
سرگردان گام مینور علی تجویدی
پشیمانم گام همایون علی تجویدی
با دلم مهربان شو گام ابوعطا فرود به افشاری پرویز یاحقی
دنبال دل گام شور علی تجویدی بازخوانی توسط علیرضا افتخاری
دیگر چه خواهی گام شور علی تجویدی
شهنشاها گام ماهور علی تجویدی
وقتی که عشق میاد گام دشتی علی تجویدی
بازم آفتابی می‌شه گام سه‌گاه علی تجویدی
به یاد روح‌انگیز گام چهارگاه تکنوازی از پرویز یاحقی،
آهنگ ترانه از اسماعیل مهرتاش
بگو چه بگویم گام سه‌گاه بابک رادمنش
مرا نفریبی گام سه‌گاه پرویز یاحقی
هدیهٔ عشق بابک رادمنش
بهار نورسیده بهار عشق من پرویز یاحقی
محبت گام شور پرویز یاحقی
ساز خاموش گام همایون اسدالله ملک
دل خونه گام نوا محمدجلیل عندلیبی بازخوانی توسط علیرضا افتخاری در آلبوم "تازه‌به‌تازه"
محمد (ص) گام دشتی محمدجلیل عندلیبی
درویشان حضرت علی گام اصفهان کامل علی‌پور
بی‌وفایی گام اصفهان اسدالله ملک
الهی بمیری گام شوشتری اسدالله ملک بازخوانی توسط علیرضا افتخاری
به‌خاطر تو گام دشتی پرویز یاحقی بازخوانی توسط عبدالحسین مختاباد با نام شبانگاهان
می عاشقانه گام بیات تُرک پرویز یاحقی
پنجره‌ای به باغ گل گام ابوعطا پرویز یاحقی ترانه‌های ویژه نوروز در دهه ۵۰
از دست عشق گام نوا محمدجلیل عندلیبی بازخوانی توسط علیرضا افتخاری در آلبوم "تازه‌به‌تازه"
لحظه‌ای نگشته رها خاطرم ز خاطره‌ها گام شور و دشتی محمدجلیل عندلیبی بازخوانی توسط علیرضا افتخاری در آلبوم "تازه‌به‌تازه".
ترسم فراموشم کنی گام شور فضل‌الله توکل
وای نگو نگو نگو گام شوشتری فضل‌الله توکل
خواهم که رسوا بشی گام شوشتری فضل‌الله توکل
یادم نمیره گام شوشتری فضل‌الله توکل
صدای خنده‌هات گام سه‌گاه فضل‌الله توکل
سرنوشت گام دشتی محمدجلیل عندلیبی
مده باده ز جام غم خودم غم دارم محمدجلیل عندلیبی بازخوانی توسط علیرضا افتخاری در آلبوم "امان از جدایی"
فهرست آثاردیگر
دریاکنار، پیرت بسوزه عاشقی، سرگردان (گام مینور ملودیک ساختهٔ استاد علی تجویدی)، ده بهار، دیدار عزیزان، بی قرار، خاطرات شمال (در گام عربی اجرا شده‌است، ساختهٔ بابک رادمنش)، کوچ، شب‌های کردستان، دوره روره، مهتاب عشق (با نام «شاه و گدا» هم شناخته می‌شود)، امید، اینه دنیا، عالم عشق، هم‌زبونم باش، مسافر غریبه، ای داد بیداد، دنیا دنیا در گام بیات تُرک اجرا شده‌است، ساختهٔ انوشیروان روحانی چوب کاری، در جستجو (گام عربی)، بهار بهاره ساختهٔ منوچهر چشم‌آذر
کنسرت‌ها و اجراهای حمیرا
وی در سال ۱۳۵۳ آهنگ معروف خود دریاکنار را در تلویزیون ملی ایران در روز نوروز اجرا کرد. وی همچنین ترانهٔ «هم‌زبونم باش» را دو بار اجرا کرد که از تلویزیون ملی ایران پخش شد. رادیو و تلویزیون ملی ایران، قبل از انقلاب، شاهد اجراهای تلویزیونی زیادی از حمیرا همانند اجرای ترانه‌های: هم‌زبونم باش، نگو از گذشته، دریاکنار، وقتی که مردم، دنیا دنیا، وقتی که تو رفتی، با دلم مهربان شو، باختن، محاله، شرم و شکایت، قاصدک، قناری، و... بوده‌است. وی در سالهای اخیر، از سال ۱۳۸۸ به‌بعد، در فروردین‌ماه کنسرت‌های نوروزی خود را اجرا می‌کند. در این کنسرت‌ها به بازخوانی آهنگ‌های پرویز یاحقی و علی تجویدی پرداخته‌است.
اخرین البوم وی در سال ۱۳۸۳ با نام مهتاب عشق منتشر شداین البوم، تلفیقی از موسیقی پاپ وموسیقی سنتی و بر اساس گام‌های ایرانی از جمله نوا و شوشتری می‌باشد. و همچنین در سال ۱۳۸۹ مجموعه‌ای از بهترین آهنگ‌هایش را در آلبومی به‌نام «چهل ترانهٔ طلایی» منتشر کرد. براساس گفتهٔ وی، ۴ آهنگ از استاد علی تجویدی دارد که هنوز اجرا نکرده‌است، و استاد تجویدی هم تا زمان درگذشتش این ۴ آهنگ را به خوانندهٔ دیگری نداده‌است. استاد تجویدی تأکید داشته که این ۴ آهنگ فقط با صدای حمیرا اجرا شود، آلبوم‌ها
نام آلبوم تاریخ انتشار ناشر تعداد آهنگ‌ها آهنگساز
مهتاب عشق پاییز ۱۳۸۳ آونگ ۶ بابک رادمنش
هم‌زبونم باش ترانه ۱۲ اسدالله ملک
انوشیروان روحانی
سرنوشت ۱۳۷۷ پارس ویدیو ۶ محمدجلیل عندلیبی
قناری ۱۳۷۰ ترانه ۷ صادق نوجوکی
فضل‌الله توکل
حسن شماعی‌زاده
بی قرار ۱۳۵۵ استریو بابی
انتظار ۱۳۷۰
با دلم مهربان شو ترانه ۲ پرویز یاحقی
محبت ترانه ۲ پرویز یاحقی
گلبرگ ۵
خواب و خیال ۱۳۷۸ پارس ویدیو ۶ بابک رادمنش
اون دیار
بهار عشق من ترانه ۲ حسن شماعی‌زاده
فضل‌الله توکل
عشق و عرفان ۱۳۶۹ محمدجلیل عندلیبی
گلهای رنگارنگ ابرکوه به یاد حسین ناظری دریاکنار ۱۳۷۱
منتظر به راه ۱۳۷۳
هدیه (آهنگساز بابک رادمنش) ۱۳۸۰
درویشان حضرت علی (ع) ۱۳۷۱۵ کامل علی‌پور
شرم و شکایت ۱۳۵۴
ترانه‌ها، شنیدنی‌ها
بهار عشق ۱۳۷۳
حبیب‌الله بدیعی
بهار زندگی اسدالله ملک
بهار بهاره ۱۳۷۲ منوچهر چشم‌آذر
فرهنگ شریف
وقتی که عشق میاد ۶ علی تجویدی
پشیمانم علی تجویدی
صبرم عطا کن علی تجویدی
شاهنشاه علی تجویدی
حبیب‌الله بدیعی
پنجره‌ای به باغ گل فضل‌الله توکل
پرویز یاحقی
گلبرگ شماره۲ اسدالله ملک
گلبرگ شماره ۳ بیژن مرتضوی
دل شکنی گناه پرویز یاحقی
فضل‌الله توکل
به یاد روح‌انگیز ۳ تکنوازی ویولن پرویز یاحقی
گلهای غربت آهنگ ساز پرویز یاحقی
مجموعهٔ آلبوم‌های گلهای رنگارنگ
تکامل و تکوین
