[erfanISLAMI] معرفت نفس یعنی چه؟

بسم الله الرحمن الرحیمبا سلام و عرض ادبحضرت علامه طباطبائی (قدس سره الشریف) در
بخشی از کتاب شریف و گهربار «رسالة الولایة» که در کتابی تحت عنوان «طریق عرفان»
به فارسی ترجمه شده، معرفی جالبی از معرفت نفس ارائه داده است که متأسفانه معلوم
نیست به چه دلیل بخش اساسی آن، در نسخه­های اینترنتی این کتاب، حذف شده است! ذیلاً این بخش
زیبا بدون سانسور آمده است:

 

و من از برخى از اساتيدم شنيدم
كه در پاسخ اين سؤال كه چرا طريق معرفت نفس با اينكه نزديكترين راهها براى رسيدن به
خداوند سبحان است در شريعت، روشن نشده است؟ استاد ما مُدَّ ظِلّه فرمودند: كدام مطلب
و بيان در شريعت پيدا مى‏شود كه اين هدف را مورد توجّه قرار ندهد و اين راه را توضيح
ندهد؟!

و از همين روست كه بعضى از
افراد اين گروه در تفسير برخى از آيات و روايات، معانى و توضيحاتى ارائه مى‏دهند كه
از فهم عادى بسيار بسيار فاصله دارد و بعيد به نظر مى‏رسد. اين نكته را خوب تحويل بگير!

و شايسته است از اين مطلب
به دست آورى كه همانا اين راه و روش از دو چيز تركيب شده: فعل و ترك و اين دو توجه
كامل كردن به خدا و عدم توجه به غير خداست به منزله دو امر متلازم و يا خود متلازم
به شمار مى‏آيند. و قبلًا گفته شد كه همانا شناخت خداوند يك امر بديهى و روشن و از
بديهى‏ترين بديهيّات است و آنچه كه مانع شناخت خداوند است جهل نيست بلكه غفلت است و
اين غفلت نيز در اثر مشغول شدن به امور بى‏ارزش و پست دنيا ايجاد مى‏شود؛ پس خداوند
براى هيچ كس دو تا «دل» قرار نداده است.

پس همين دل است كه اگر اشتغال
به دنيا پيدا كند موجب محبّت آن مى‏گردد و تمام همّت و تلاش انسان به آن تعلّق مى‏گيرد؛
پس همين امر تمام دل را به اشتغال خود در مى‏آورد و ديگر جايى از اين آينه دل صاف‏
نمى‏ماند تا جمال خداوند سبحان در آن منعكس شود و معرفت حاصل شود؛ پس همانا مسأله،
مسأله دل است.

و اگر مى‏خواهى درستى سخن
ما را بيازمايى، مكان خلوتى را انتخاب كن كه هيچ مشغول‏كننده‏اى از قبيل نور و صدا
و اثاث منزل و غيره در آنجا نباشد، سپس طورى بنشين كه مشغول به كارى نشوى و حواست پرت
نگردد و چشمانت را بسته نگه‏دارى، آنگاه صورتى را مثلًا صورت «1» را در خيال خود مجسم
نمايى كه كاملًا توجّه‏ات به آن معطوف گردد و هشيار باشى كه هيچ صورت خيالى وارد محوطه
صورت «1» نشود؛ پس در اين هنگام كه ابتداى كار است در مى‏يابى كه صورتهاى خيالى ديگر
مزاحم تو شده و ذهن تو را مى‏خواهند تاريك و مشوّش نمايند، صورت‏هايى كه بسيارى از
آنها قابل تشخيص و شناسايى از يكديگر نيست، صورت‏هايى كه از افكار روزانه و شبانه و
مقاصد و خواسته‏هاى توست، حتّى اين افكار چه بسا درباره اين باشد كه يك ساعت بعد از
بيدارى در فلان جا خواهى بود يا با فلان شخص ملاقات خواهى كرد يافلان عمل را انجام
خواهى داد؛ اين در حالى است كه تو در خيال خود فقط به صورت «1» نظر دارى و به آن توجه
مى‏كنى و اين تشويش ذهن مدّتى با تو خواهد بود و تداوم خواهد داشت. پس اگر چند روزى
به تخليه و پاكسازى اين خيالات مزاحم اقدام نمايى، بعد از مدّتى مشاهده مى‏كنى كه آن
خيالات و خواطر رو به كاهش گذاشته و هر روز كم مى‏شود و خيال نيز نورانى مى‏گردد تا
اينكه احساس مى‏كنى هر چه به دل و ذهن تو خطور مى‏كند، چنان روشن است كه گويا آن را
با چشم حسّ خود مشاهده مى‏كنى آنگاه اين خواطر به طور تدريجى روز به روز كمتر مى‏شود
تا اينكه هيچ صورتى با صورت «1» باقى‏ نمى‏ماند. اين مطلب را خوب تحويل بگير!

و از اينجاست كه صحّت ادّعاى
ما را قبول مى‏كنى كه همانا سرگرم شدن به امور دنيوى عامل اصلى خود فراموشى و غفلت
از ماوراى ماده مى‏گردد و همانا حركت به سوى باطن، با رو گرداندن از ظاهر و رو آوردن
به ماوراى ماده، صورت مى‏پذيرد، پس اگر خواستى مثلًا از همان طريق مذكور نفس خود را
مشاهده نمايى، آن خواطر و موانع را كه همان هواهاى نفسانى و مقاصد دنيوى است، چند برابر
خواهى يافت؛ پس طريق منحصر به فرد براى دستيابى به معرفت، تصفيه دل از دنيا و زرق و
برق آن و هر حجابى كه مانع ديدار خداوند سبحان مى گردد، مى‏باشد؛ پس تمام اسباب و دستوراتى
كه گفته شده از قبيل مراقبه، خلوت و غيره، فقط براى دستيابى به اين حالت قلبى است،
سپس توجّه كامل قلب تو به سوى خداوند سبحان و تشرّف به حضرتش عزّاسمه مى‏باشد و اين
همان ذكر خدا و تشرّف به محضر حضرت حقّ است و آن آخرين كليد است و خداوند هدايتگر انسان
است.

و بدان همانا ذكر به اين معنا
كه گفته شد، در قرآن كريم و سنّت بسيار وارد شده است. خداوند سبحان مى‏فرمايد:

 (وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا)
[1]

از ان كس كه قلبش را از ذكر
خود غافل ساخته‏ايم، اطاعت مكن.

 (فَاذْكُرُواْ اللّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءكُمْ أَوْ
أَشَدَّ ذِكْرًا) [2]

همان گونه كه پدران خود را
به ياد مى‏آوريد، يا با ياد كردنى بيشتر، خدا را به ياد آوريد.

و روشن است ذكر لفظى به وسيله
«شدّت» وصف نمى‏شود.

__________________________________________________

 [1]. سوره كهف (18)، آيه 28.

 [2]. سوره بقره (2)، آيه 200.

 

 

 (وَمَا يَتَذَكَّرُ إِلَّا مَن يُنِيبُ) [1]

و جز آن كس كه توبه كار است،
كسى متذكّر نمى‏شود.

 (وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُوْلُواْ الأَلْبَابِ)
[2]

جز خردمندان كسى متذكّر نمى‏شود.

و آيات ديگرى غير از اينها
آمده و رواياتى كه مشتمل اين مسأله بود قبلًا ذكر شد.

و در دعاى كميل حضرت على عليه
السلام مى‏فرمايد: «أَسْئَلُكَ بِحَقِّكَ وَ قُدْسِكَ وَ أَعْظَمِ صِفاتِكَ وَ أَسْمائِكَ،
أَنْ تَجْعَلَ أَوْقاتى مِنَ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ بِذِكْرِكَ مَعْمُورَةً وَ بِخِدْمَتِكَ
مَوْصُولَةً وَ أَعْمالى وَ أَوْرادى كُلُّها وِرْداً واحِداً وَ حالى فى خَدْمَتِكَ
سَرْمَداً ...»؛ اى پروردگار من به حق خودت و به ذات مقدّست و بزرگترين صفات و نام‏هاى
مباركت از تو درخواست مى‏كنم كه اوقات شب و روز مرا به ذكر و ياد خويش آباد گردانى
و پيوسته به خدمتگزارى خودت توفيق دهى و كارهاى مرا مورد قبول حضرتت فرمايى تا اينكه
همه اعمال و وِرْدهاى من، يك وِرْد و يك جهت براى تو باشد و حالم تا ابد به طاعت تو
صرف شود ...

__________________________________________________

 [1]. سوره غافر (40)، آيه 13.

 [2]. سوره بقره (2)، آيه 269.

[Non-text portions of this message have been removed]

------------------------------------

Yahoo! Groups Links

<*> To visit your group on the web, go to:
http://groups.yahoo.com/group/erfanISLAMI/

<*> Your email settings:
Individual Email | Traditional

<*> To change settings online go to:
http://groups.yahoo.com/group/erfanISLAMI/join
(Yahoo! ID required)

<*> To change settings via email:
erfanISLAMI-digest@yahoogroups.com
erfanISLAMI-fullfeatured@yahoogroups.com

<*> To unsubscribe from this group, send an email to:
erfanISLAMI-unsubscribe@yahoogroups.com

<*> Your use of Yahoo! Groups is subject to:
http://docs.yahoo.com/info/terms/